Jerusalimska patrijaršija

(grč: Πατριαρχεῖον Ἱεροσολύμων)

(Bez pisanog odobrenja autora tekstova nije dozvoljeno preuzimanje sadržaja portala www.svetazemlja.info u komercijalne svrhe. Za detalje sadržaja i upite pišite na email: njonic@yahoo.com. Zakon o autorskom i srodnim pravima 2009,2011,2012.)// nov.2014

Crkva u Jerusalimu je osnovana na dan Pedesetnice, odnosno na dan silaska Svetog duha na apostole. Ona je materinska crkva i kolevka svih crkava za sve kasnije pomesne crkve. Hrišćanstvo se iz Jerusalima proširilo na celi svet. Nazivala se takođe i Sionska crkva. Prvi episkop Jerusalimske crkve je bio apostol Jakov, duhovni brat Isusa Hrista.

Rani period

Jerusalimska patrijaršija je najveći čuvar Pravoslavlja na Istoku i to nesmanjenim zalaganjem., od svog osnivanja pa do danas. Skoro celokupna istorija Jerusalimske patrijaršije se odnosi na stalne borbe Bratstva Svetog groba za zaštitu svih hramova u Svetoj zemlji od inoslavnih osvajača kao i hrišćana drugih konfesija.

Prva hrišćanska crkva je osnovan 33. Godine n.e.u jerusalimu odmah nakon raspeća Isusa hrista. Prema Delima Apostolskim, Gospod se telesno prikazao svojim učenicima naon njegovog stradanja i to naon 40 dana govoreći im da jačaju svoju veu i propovedajusa njim o Carstvu Božijem, ali i da učenici njegovi prime silazak svetog duha (Dela 1:3-4). Učenici su poslušali Isusovu zapovest i ostali su u Jerusalimu i u Gornici u domu na Sionu su Mateja izabrali za dvanaestog apostola (Dela 1: 15-26). Pedesetog dana od vaskrsenja Hristovog desio se silazak Svetog duha na apostole i to je PEDESETNICA. PEDESETNICA SE SMATRA DANOM OSNIVANjA HRIŠĆANSKE CRKVE.  Potom su mnogi sledbenici, slušaoci apostola Petra prihvatili hrišćansku veru, veru u Hrista, i narednih meseci je formirana prva hrišćanska crkva u Jerusalimu od male grupe apostolskih sledbnika.

Ova crkva je uprkos progonima apostola i unutrašnjim sukobima između helenista i jevrejskih hrišćana, postepeno rasla i za kratko vreme je priznata od svih, tada prvih hrišćana kao majka svih crkava. Osnove novostvorene crkve su postavili sami učenici Gospodnji, u poštovanju i čuvanju osnovna crkve mnogi mučenici su tradali kako bi sačuvali patrijaršijukao sveto nasleđe do danas. TO JE NAJSTARIJA I JEDINSTVENA APOSTOLSKA PATRIJARŠIJA, sa sedištem u svetom gradu Jerusalimu, i predstavlja neprekidnu istoriju Crkve kao prirodan nastavak prve crkve koju je sam Hrist osnovao.

Za prvog Episkopa Apostolske crkve je izabran brat Jakov (33-62.god.n.e.), duhovni brat Isusa Hrista 62.god.n.e. Sam Jakov se borio za unutrašnju organizaciju crkve i pokazivao, bio primer pravog hrišćanskog života i ponašanja što je veoma uticalo na brzo širenje hrišćanstva.

Posebu brigu je vodio o crkvenom ustrojstvu, bogoslužbama u hramovima u saglasnosti sa tradicijom,  tekstu prve Božanstvene liturgije koji su preuzele drugi bratski hramovi-parohije u Jerusalimu. Objasnio je odnose iz Starog Zaveta i Svetih Jevanđelja, rešio je neslaganja između jevreja i Etničkih hrišćana na zasedanju Apostolskog Sinoda (oko 49.god.n.e.)i proglasio prvog egzarha i prvog među arhijerejima koji će voditi brigu o odnosima među hrišćanima. Zbog svog velikog doprinosa za formiranje i širenje nove religije Saduceji i fariseji su ga osudilina smrt kamenovanjem.

Od tog događaja, hrišćanstvo dobija univerzalni karakter, odvaja se od judaizma i poprima osnove hristovih zapovesti. U razvoju hrišćanstva na samom njenom početku veliku ulogu jeimalo uništavanje jerusalima od strane rimskog generala Tita 70 god. n.e. kao i uništenje jevrejskog hrama. Grad Jerusalim je pretvoren u ruševinu, prvi Hrišćani su se upravljanjem božje promisli iz  Luka 21:20, neposredno pre ulaska rimljana u Jerusalim pobegli u grad Pelu u Dekapolisu, na reci Jordan. Ovaj grad su nekih 100 godina ranije osnovali Grci i nastanjivali ga i naravno dali mu ime po makedonskoj prestonici Pela. Stari grci su pružili utočište i pomoć prvim i tada jedinim hrišćanima iz Jerusalima. Sedište Apostolske crkve je premešteno u Pelu, a prvi hrišćani su se raselili i u okolna mesta Dekapolisa u kojima će osnovati prve hrišćanske hramove van Jerusalima.

Hrišćanska crkva je nastavila da živi u izgnanstvu pod vođstvom episkopa Simeona I (62-107. god.n.e.), ali su i dalje bile velike čarke oko religijskih nesuglasica između prvih hrišćana i jevreja. Upravo zato što su prvi hrišćani koji su nastali od jevrej insistirali na potpunom poštovanju Mojsijevih zakona. Sticajem srećnih okolnosti, čišćenjem crkve od ekstremnih jevreja za rezultat je imalo da su prvi pravi hrišćani bili Grci i stanovnici helenisti Palestine, upravo oni koji su živeli u oblasti Dekapolisa, gde su i nastali prvi hrišćanski hramovi i parohije, čime PRVA HRIŠĆANSKA CRKVA PRIMA GRČKI IDENTITET.

Prema sačuvanim istorijskim svedočanstvimaodmah nakon odlaska rimskih vojski, hrišćani su se vrastili u svoj Davidov grad i živeli su u njegovim ruševinama. Oni su se nastanili na brdu Sion na kome je opstala mala crkva, Božja crkva. Ova mala crkva je postala centar svih hrišćana nakon njihovog povratka iz grada Pele, ali ovoga puta je osnov pastve su činili Grci i prvi hrišćani, bivši judeji. U međuvremenu, Simeona, koji je bio episkop jerusalimski tokom vladavine Trajana (98-117) optužen je od konzula Atike na nagovor jeretika jevreja, biva uhapšen osuđen na smrt, mučen i ubijen. Tako će episkop Simeon postati Velikomučenik hrišćanski prolivši svoju krv za hrišćanstvo i od njega pa nadalje će celokupna istorija hrišćana biti mučenička u odbrani i propovedanju hrišćanstva.

Velikomučenika Simeona na mestu episkopa nasleđuje Justin I (107-111. god.n.e.). Od oca Justina pa do 137.god.n.e. na mestu episkopa će se smeniti čak 11 njih. Tokom ovog perioda Jerusalimska crkva će biti uznemiravana od strane lokalnih judaističkih-hrišćana, i upravo zato je Ariston iz Pele napisao `Apologiju prave vere` 135-175 god.n.e., grčki autor koji je bio prvi nakon Svetog Jakova koji je kao grko-istoričar Jerusalimske crkve stao u odbranu hrišćanske crkve od napada judaizma. Glavninu hrišćanske crkve su činili Grci iz Pele a deo su činili hrišćani- judeji i etnički Palestinci, a kako se ne bi sukobljavali sa rimljanima koji su bili neprijateljski nastrojeni prema judejima, apostolski sinod je odlučio da buduće episkope bira iz redova Grka. Od ovog vremena pa do danas na mestu episkopa, kasnije arhiepiskopa do 458.god.,a potom i patrijarha, promenilo se na desetine njih, i svi oni svedoče o kontinuitetu i integritetu prve prave Hristove crkve. Spisak Jerusalimskih arhiepiskopa i patrijarha.

Rimski imperator Adrijan 135.god. odlučuje da zatrpa sve judejske i hrišćanske hramove u Jerusalimu, na Golgoti, na kojoj je stajao krst, podiže paganski hram posvećen Afroditi, a Jerusalim polako pada u zaborav. Međutim, hrišćani su bili pošteđeni pa su se sa sedišta Siona premestili u oblast Elia, nedaleko od starog grada Jerusalima, po kojoj će nadalje hrišćanske crkvu nazivati Elijskom crkvom, po svedočenju Epifanija kiparskog. Elijsku crkvu će uglavnom sačinjavati učenici apostolskih učenika, poreklom Grci.

U vreme imperatora Adrijana, hričćani su propovedali svoju veru i u svim većim mestima Palestine gradili male hramove, jer bi velike hramove rimljani srušili. Hričćani su se na trpezama redovno okupljali, držali propovedi. U  mnogim mestima su nastale male episkopije: kesariji Mediteranea, Ptolemaidi, Gazi, Jafi, Vitlrjrmu, Cesariji Filipovoj, Neapolisu, Peli, Gerasi, Vostri, Petri, ali je sedište svih njih bila u mitropoliji u Cesariji koja je tada bila politički, administrativni i ekonomski centar cele Palestine. Episkop Elie je uživao posebnu čast kao osnova hrišćanske doktrine i propovedi, to je potvrdio i Vaseljenski sabor 325.god.n.e. svojim VII kanonom. Ugled ove Episkopije rastao je tokom celog IV veka, da bi u V veku Episkop u Jerusalimu dobio zvanje Patrijarha.

Do 213. God.n.e. svi episkopi su manje-više uspevali u svojim namerama da održe i unaprede svoje male episkopije po pitanju vernika, izgradnji hramova, održavanja trpeza. 213.god. n.e. na čelo Elijske crkve dolazi Aleksandar kapadokijski (213-251) koji znalajno unaprežuje funkcionisanje crkve, formira veliku biblioteku u Jerusalimu, otvara školu u kojoj predaje Origen, koji je autor mnogih teoloških rukopisa.

 Kontinuirani napredak crkve je prekinut 250. God.n.e. od strane rimskog imperatora Decija, pa Dioklecijana 303. god.i Maksimilijana 308-319.god. i za to vreme mnogi hrišćani su mučeni i osuđivani na smrt od strane paganskih imperatora. Međutim, jaka vera, ljubav, nada i volja prvih hrišćana je prevladavala i savladavala sve nedaće i pored srušenih malih hrišćanskih hramova, vera se održavala, i svaki put se iznova rađala.

314.god.n.e za episkopa u Jerusalimu postaje Makarije I, veoma sposoban i mudar arhijerej,pravi borac za pravoslavlje. Nakon Milandkog edikta 313.god.n.e. sve prilike će se promeniti u korist hrišćana,nastupa zlatno doba hrišćanstva u Svetoj zemlji i širom Vaseljene. Car Konstantin Veliki i njegova majka carica Jelena će u Svetoj zemlji kao hrišćani podići mnoge hramove, pokrenuti mnoge u te hramove, podići crkvu na mnogo viši nivo.

Već od doba cara Konstantina Velikog (305-337), svi hrišćanski carevi obraćali su posebnu pažnju ovom gradu. Car Konstantin je sagradio hram Vaskrsenja, a na poseban način je obeležio i ostala sveta mesta u ovom gradu i njegovoj okolini koja su vezana za život i rad Gospoda našeg Isusa Hrista, kao što je Golgota, mesto gde je pronađen Krst Gaspodnji. Veoma rano, već od IV veka, u Jerusalimu cveta monaštvo. Krajem IV veka više puta je dolazilo do nesporazuma u Jerusalimskoj crkvi u vezi sa pitanjem jurisdikcije, odn. duhovne nadležnosti. Oblast Palestine bila je podeljena na tri dela: Kesarija, Skitopolj i Petra. Kesarijski Mitropolit je vremenom počeo da gubi ugled, dok Mitropolit grada Jerusalima dobija titulu Patrijarha. Mitropolit Juvenalije Jerusalimski izneo je ovo pitanje na dnevni red Trećeg vaseljenskog sabora (435) i tražio je da od Antiohijske crkve budu izuzete Palestina, Finikija i Arabija. Ovim pitanjem bavio se i Četvrti vaseljenski sabor (451) koji je doneo odluku da "tri Palestine" pripadnu Jerusalimu (Kesarija, Skitopolj i Petra). Jerusalimska Patrijaršija je u sistemu pentarhije zauzimala peto mesto, posle Rima, Carigrada, Aleksandrije i Antiohije. Pažnju koju je car Konstantin Veliki poklanjao Jerusalimu, poklanjali su i potonji vizantijski carevi. Posebno je car Justinijan (527-565) bogato pomagao ovu crkvu. Car Iraklije (610-641) je oslobodio grad od Persijanaca, koji su ga držali od 614 do 628. godine. Pod nezadrživom najezdom Arabljana grad je osvojen 637. godine, kada je u njemu Patrijarh bio Sveti Sofronije.

Period do danas

Osvajanjem od strane halifa Omara, Jerusalimska crkva je i dalje imala prava nad svetim mestima. Kao osvajači, Arabljani su nastojali da Hrišćane prevedu na islam i da šire arabljanski jezik. Hrišćani su u vreme kalifa Omara II (711-720) doživeli progone, koji su se i kasnije nastavljali sredinom i u drugoj polovini X veka, kada je u bijen Patrijarh Jovan VII (964-966), a kalif Al-Hakim (996-020) požarom je uništio hram Vaskrsenja. Jerusalimska crkva je u ova teška vremena dobijala pomoć spolja, od vizantijskih careva Konstantina VIII (1025-1028) i Mihaila IV (1034-1041), koji su zahtevali prestanak gonjenja Hrišćana, povratak silom prevednih Hrišćana u islam, kao i obnovu uništenih hramova. U vreme kada su latinski krstaši osvojili Jerusalim (1099) i osnovali Jerusalimsku Kraljevinu, položaj Hrišćana nije se mnogo promenio. Patrijarh Simeon bio je od strane krstaša proteran na Kipar, gde je i umro. Krstaši su postavili svog latinskog jeretičkog poglavara kao i ostale klirike. Mameluci su osvojili Palestinu (1268), a krstaše su isterali iz grada (1291). Jerusalimu je od tada pomoć stizala iz Carigrada sve do 1453. godine, kada je Vizantija pala pod Turke. Sultan Selim I isteruje Mameluke (1517), i Jerusalim takođe pada pod Turke. Period njihove vladavine je trajao sve do 1917. godine, kada Britanci osvajaju grad. Ujedinjene nacije im poveravaju upravu na 30 godina. Pred kraj mandata, dok su Ujedinjene nacije pripremale poseban međunarodni plan za Jerusalim, Britanci se povlače iz Palestine, a Izrael proglašava nezavisnost.

Poseta Jerusalimskog patrijarha Teofila III Podgorici, 2016.god.

Poseta Jerusalimskog patrijarha Teofila III Baru na osvećenje hrama Svetog Jovana Vladimira, 2016.god.

Poseta Jerusalimskog patrijarha Teofila III Beogradu u hramu Svetog Save, 2016.god.